چهار سواری که بر رابطه‌ ما می‌تازند!

چهار اشتباه رایج همسران به هنگام مشاجره

جان گاتمن، روان‌شناس و پژوهشگر، چهل سال گذشته را به‌طور متمرکز به کار بر روی روابط و به‌ویژه بحث پایداری ازدواج و پیش‌بینی احتمال طلاق در بین هزاران زوج پرداخته است. او عوامل متعددی را در شکل‌گیری بحث‌های زوجین و عمیق‌شدن آن‌ دخیل می‌داند، اما به نظر وی از بین این عوامل، چهار نوع واکنش از بقیه تأثیرگذارتر هستند. گاتمن این موارد را به سواران چهارگانه‌ای تشبیه می‌کند که به تاخت‌وتاز وارد رابطه می‌شوند و بر روی سلامت آن تأثیر می‌گذارند.

• انتقاد
  شخصیتش را زیر سؤال نبر!
  انتقاد، کل شخصیت فرد را زیر سؤال می‌برد و خب البته این جز وخیم‌تر‌کردن اوضاع، نتیجه‌ای به همراه ندارد. بهتر است برای بیان دلخوری‌ها، از اعتراض یا شکایت استفاده کنیم. یعنی به‌طور مشخص از رفتاری که ناراحتمان کرده است صحبت کنیم، نه این‌که به شخصیت فرد حمله کنیم.
  در دل هر انتقادی، خواست و آرزویی نهفته است. برای دستیابی به راه‌حل‌های سازنده، هر دو نفر باید بکوشند تا از شر کینه و تلخی رها شوند. بهتر است به‌جای به کار بردن عباراتی که با «تو» شروع می‌شود و همسرتان را در حالت تدافعی قرار می‌دهد، از عباراتی استفاده کنید که با «من» شروع می‌شود؛ بدین‌ترتیب به همسرتان فرصت می‌دهید خواسته‌ی شما را بداند و برای تغییر شرایط اقدام کند. درواقع به جای صحبت درباره‌ی نیازهای منفی، سعی کنید به نیازهای مثبت بپردازید.
  البته این امر می‌تواند بسیار دشوار باشد. طبق گفته‌ی دکتر گاتمن: «افراد اغلب به این فکر نمی‌کنند که چه چیزی نیاز دارند یا چه چیزی موقعیت را بهبود خواهد بخشید، بلکه تنها به این فکر می‌کنند که همسرشان چه رفتارهای منفی‌ای را باید ترک کند تا از رنجش و ناراحتی آن‌ها بکاهد؛ اما توجه به نیاز مثبت، امکان پاسخ‌دهی مثبت همسر را بیشتر می‌کند.» به مثال زیر توجه کنید:

ابراز نیاز منفی:
زن: در تمام طول شام‌خوردن تو درباره‌ی خودت حرف زدی.
مرد: من چنین کاری نکردم.
ابراز نیاز مثبت:
زن: دوست داشتم از من می‌پرسیدی روزم را چه‌گونه گذرانده‌ام.
مرد: من اصلا فکر نمی‌کردم تو این‌طور فکر می‌کنی. خب تعریف کن، امروز چه‌طور بود؟
با به‌کارگیری این روش، شاهد پیشرفت قابل‌توجهی در پاسخ‌هایی خواهید بود که از طرف مقابل دریافت می‌کنید. همچنین تغییر زیادی را در کیفیت فهم متقابل یکدیگر احساس خواهید کرد.

• تحقیر
  سرزنشش نکن!
  در بین این چهار رفتار، تحقیر بدترین آن‌هاست. هرگاه این نوع رفتار وارد تعامل افراد می‌شود، درواقع نوعی بدجنسی به میان می‌آید. شکل‌های گوناگون رفتار تحقیرآمیز عبارتند از رفتار غیرمحترمانه با دیگران، تمسخر و طعنه‌زدن به آن‌ها، اسم‌گذاشتن روی دیگران، ادای آن‌ها را درآوردن، یا نمونه‌هایی از زبان بدن نظیر چشم گرداندن یا پوزخند زدن. به‌هرحال، تحقیر به هر شکلی که انجام شود، رفتاری مسموم و خطرناک برای رابطه است، زیرا باعث بیزاری فرد از همسرش و آن رابطه می‌شود. در واقع وقتی فرد نسبت به همسر خود احساس بیزاری کند، حل‌کردن مشکل عملا غیرممکن خواهد بود.
  در اصل آن‌چه رفتار تحقیرآمیز را شکل می‌دهد، افکار منفیِ پرجوش‌وخروشی است که برای مدتی طولانی پنهان مانده است و درنهایت به‌صورت یک حمله از جایگاهی نسبتا برتر بروز می‌یابد. تحقیر تنها باعث بیشتر شدن اختلاف می‌شود و هیچ راهی به‌سوی آشتی نمی‌برد.
  دکتر گاتمن در طی تحقیقات خود دریافته است زوج‌هایی که یکدیگر را تحقیر و به هم توهین می‌کنند، بیشتر احتمال دارد که دچار بیماری‌های عفونی (نظیر سرماخوردگی، آنفولانزا و امثال آن) شوند. درواقع تحقیرکردن به‌عنوان مخرب‌ترین رفتار برای رابطه، سلامت روان‌شناختی، عاطفی و جسمی افراد را نابود می‌کند.
  بهترین راهکاری که می‌توان برای مبارزه با عادت به تحقیرکردن پیشنهاد کرد، استفاده از فرهنگ تحسین و تقدیر است. بهتر است زوجین بیاموزند که به‌جای تخریب و تحقیر یکدیگر به نکات مثبت هم توجه کنند و با تحسین یکدیگر به هم انرژی و روحیه دهند.
• دفاع
  مقابله‌به‌مثل نکن!
  رفتار تدافعی درواقع حمایت فرد از خودش است که احساس می‌کند در نقش یک قربانی بی‌گناه قرار گرفته و بدین‌ترتیب سعی می‌کند تا حمله‌ به خودش را دفع کند. درواقع وقتی رابطه در وضعیت دشوار و خطرناکی قرار می‌گیرد، رفتار تدافعی دست‌آویزی می‌شود برای خروج از آن وضعیت. بسیاری از افراد وقتی از آن‌ها انتقاد شود، رفتار تدافعی نشان می‌دهند، اما مشکل آن‌جاست که تأثیری که این رفتار تدافعی می‌گذارد همچون سرزنش است. رفتار تدافعی در حقیقت شیوه‌ای برای سرزنش همسر است. با این رفتار درواقع می‌گویید: «مشکل من نیستم بلکه تو هستی.» درنهایت، مشکل حل‌نشده باقی می‌ماند و دعوا بالا می‌گیرد.
  برای برطرف‌کردن این واکنش لازم است فرد مسئولیت رفتار خود را بپذیرد، حتی اگر تنها مربوط به بخشی از اختلاف باشد.

زن: «صبح گفتی به علی و لیلا خبر می‌دی که امشب نمی‌ریم خونه‌شون؟ گفتی بهشون؟»
مرد: «امروز سرم خیلی شلوغ بود. تو که می‌دونی چه‌قدر برنامه‌ام پُره. چرا خودت خبر ندادی؟»
در این مثال می‌بینیم که این همسر نه تنها با حالت تدافعی پاسخ می‌دهد، بلکه تقصیر را نیز متوجه طرف مقابل می‌کند. در این وضعیت پاسخ به دور از رفتار تدافعی این‌چنین خواهد بود:
مرد: «وای، به‌کلی فراموش کردم. اشتباه کردم باید از تو می‌خواستم که تماس بگیری… من که می‌دونستم برنامه‌ام چه‌قدر شلوغه. بذار همین الان به‌شون زنگ می‌زنم.»
در این مثال اگرچه رفتار تدافعی مرد تا حدی قابل‌قبول است، اما مشکل این‌جاست که این رفتار تأثیر مطلوبی بر روی زن نخواهد گذاشت. در این حالت زن معذرت‌خواهی یا عقب‌نشینی نخواهد کرد و مرد قادر نخواهد بود مسئله را حل کند، فقط وضعیت بدتر خواهد شد.

• نادیده گرفتن
  دیوار دور خودت نکش!
  این رفتار زمانی روی می‌دهد که فرد از تعامل با همسر صرف‌نظر کند، او را نادیده بگیرد و با او حرف نزند. علت اصلی این رفتار، این است که فرد وضعیت را بسیار وخیم و سنگین و تحمل‌ناپذیر می‌یابد. فردی که به‌‌اصطلاح به دور خود دیوار می‌کشد به‌جای مواجهه با مشکل، در برابر آن خنثی و منفعل باقی می‌ماند، به شکل‌های مختلف در پی فرار از موقعیت است، به حرف‌های همسرش توجهی نمی‌کند، حمایت و همدلی خود را از همسرش دریغ می‌کند، خود را گرفتار و مشغول نشان می‌دهد، یا گاهی سرگرم رفتارهای وسواس‌گونه می‌شود. معمولا زمان می‌برد تا سه نوع واکنشی که پیش‌ازاین مطرح شد شرایط را به حدی تحمل‌ناپذیر کنند که فرد به سراغ این واکنش چهارم یا همان دیوار کشیدن به دور خود برود، اما وقتی این واکنش شکل می‌گیرد، معمولا به‌صورت یک عادت درمی‌آید.
  تلاش برای ارتباط برقرار کردن با فردی که به این حالت رفتار می‌کند می‌تواند طاقت‌فرسا و مأیوس‌کننده باشد، و چنان‌چه این دیوار کشیدن به دور خود ادامه یابد، ممکن است طرف مقابل را به‌شدت خشمگین کند.
  برای حل این مشکل بهتر است ریشه‌ی شکل‌گیری این نوع واکنش را فراموش نکنید؛ تحمل‌ناپذیر شدن شرایط. بنابراین قدم اول برای مبارزه با این واکنش، متوقف ساختن بحث در زمانی است که به اوج خود می‌رسد. شما و همسرتان باید سعی کنید نقطه‌جوش خود را بیابید و زمانی که احساس کردید به این نقطه نزدیک می‌شوید، به خودتان یا به یکدیگر هشدار دهید که به‌طور موقت بحث را تعطیل کنید. در قدم دوم سعی کنید به خود استراحت کوتاهی دهید و به طریقی حواس خود را از آن‌چه ذهنتان درگیر آن بوده رها کنید، مثلا به موسیقی گوش دهید یا قدمی بزنید. این استراحت باید حداقل بیست دقیقه طول بکشد تا از نظر جسمی به آرامش برسید و بدنتان در حالت طبیعی قرار بگیرد. مرکز مشاوره ارامش زندگی – روانشناس رشت- مرکز مشاوره رشت- مشاوره رشت –