چرا ما بعضی حوادث، مکان‌ها و اشیاء را به خاطر داریم و بعضی را نه؟ بر اساس نتایج یک مطالعه جدید که در مرکز مطالعات عصب شناسی دانشگاه کالیفرنیا انجام شده و در نشریه Neuron منتشر شده است، مغز ما خاطرات سودمند را نسبت به سایر خاطرات در اولویت قرار می‌دهد و با بازخوانی در هنگام استراحت آنها را تقویت می‌کند.
پروفسور چاران رانگاناث (Charan Ranganath) عصب شناس دانشگاه کالیفرنیا و نویسنده ارشد این مقاله می گوید “جایزه در یادآوری اشیاء به شما کمک می کند زیرا شما می خواهید باز هم جایزه بگیرید. مغز، خاطرات سودمند را در اولویت قرار می‌دهد تا در تصمیمات آینده از آنها استفاده کند”.
رانگاناث می گوید برآورد ها حاکی از این است که ما تنها بخش اندکی از حوادث روزانه را با جزئیات به خاطر می سپاریم. افرادی که خاطرات بسیار دقیق دارند در اطلاعات اضافی غرق می شوند. بنابراین اگر مغز بخواهد اطلاعات را فیلتر کند و تصمیم بگیرد که کدام را به خاطر بسپارد، حتما باید خاطراتی را که در آینده برای فرد سودمند هستند در اولویت قرار دهد.
رانگاراث و محقق فوق دکترا ماتیاس گروبر (Matthias Gruber) برای آزمودن این فرضیه، مغز افراد داوطلب را در هنگام پاسخگویی به سوالات ساده که جواب آنها بله-خیر بود، با استفاده از MRI عملکردی اسکن کردند. مثلا از آنها پرسیدند آیا این شیء از توپ بسکتبال سنگین تر است؟ هر سری از این اشیاء در روی یک پس زمینه نماش داده می شدند و داو طلبان برای پاسخ صحیح به سوالاتی که روی بعضی پس زمینه ها بودند جایزه بزرگ (در حد دلار) و برای پاسخ صحیح به سوالات بعضی پس زمینه ها جایزه کوچک (در حد سنت) دریافت می کردند. در پایان آزمایش به داوطلب گفته می شد که چه مقدار پول بدست آورده است.
وقتی شرگت کنندگان این بخش از آزمایش را پشت سر می گذاشتند، در هنگام استراحت مغز آنها اسکن می شد. بیرون از اسکنر بدون اطلاع قبلی از کلیه اشیائی که در هنگام اسکن به داوطلب نشان داده شده بودند یک آزمون حافظه دیگر انجام می شد.
گروبر می گوید: “با وجود این که شرکت کنندگان اطلاع نداشتند که در بیرون از اسکنر هم از آنها آزمون حافظه گرفته خواهد شد، اما اشیائی را که با جایزه بیشتر در ارتباط بودند بهتر به خاطر می آوردند.”
حافظه می تواند دارای عملکرد جانبدارانه باشد
جالب اینجاست که عملکرد حافظه شرکت کنندگان در هنگام آزمایش، با اندازه گیری فعالیت مغز پیش بینی شده بود. محققین با مشاهده اسکن مغز داوطلبان در هنگام استراحت پس از گفتن جواب های بله-خیر، که مغز آنها نه در حال یادگیری بود و نه به طور فعال در حال یادآوری، متوجه شدند که الگوی فعالیت مغز آنها دقیقا مانند زمانی است که به سوالات دارای جایزه زیاد جواب داده بودند. به نظر می رسد که مغز آنها با بازخوانی و یادآوری تصاویری که جایزه بیشتری داشته است سعی تثبیت آنها داشته است.
این فرآیندها احتمالا بدلیل ترشح دوپامین در مغز انجام می شود. این ماده یک انتقال دهنده عصبی است که در زمانی که انتظار دریافت جایزه داریم در مغز ترشح می شود. شرایطی مانند ابتلا به پارکینسون یا پیری که با کاهش دوپامین ارتباط دارند معمولا با اختلالات حافظه همراه هستند. البته در این مطالعه دوپامین به صورت مستقیم اندازه گیری نشده است.
رانگاناث می گوید “نتایج نشان می دهد که حافظه ما می تواند خاطرات مهم تر را در اولویت قرار دهد. آیا آن چیزی را که واقعا می خواهید بدانید، به خاطر می آورید؟ این می تواند به آنچه مغز شما در حال استراحت انجام می دهد بستگی داشته باشد.
همکاران این مطالعه (Maureen Ritchey, Shao-Fang Wang and Manoj Doss)همگی از مرکز عصب شناسی دانشگاه کالیفرنیا بودند. این مطالعه توسط منابع مختلفی از جمله Naval Research، NIH، the Guggenheim Foundation، a Parke-Davis Fellowship and the German Research Foundation حمایت شده است.
