روان درمانی در قرآن: از اندوه تا خشم
۱ . از دیدگاه قرآن، سه نوع شخصیت اساسی وجود دارد; مؤمن، کافر و منافق ; (آیات ۲ تا ۲۰ سوره بقره) .
۲ . شخصیتهای مؤمن، خود دارای سه درجه شخصیتی میباشند ; آنان که به خود ظلم میکنند، آنان که میانه رو هستند و آنان که پیشتازانند; (فاطر/۳۲) .
۳ . مشخصه بارز شخصیت کافر آن است که دل و اندیشهاش را قفل کرده است و راهی برای نفوذ هیچ حرف تازه و اندیشه متفاوتی نگذاشته است و به همین دلیل، از درک حقایق عاجز است .
۴ . خصوصیت بارز شخصیت منافق از دیدگاه قرآن، دوگانگی ریشه ای در ظاهر و باطن است; به همین دلیل، مبتلا به شک و تردید و عدم قدرت تصمیم گیری و ناتوانی در قضاوت میشود; (بقره/۸ تا ۲۰ و منافقون) .
۵ . در قرآن، در آیات فراوانی از اندوه، علل ایجاد کننده آن و راه‌های برطرف ساختن آن سخن رفته است . گاهی اندوه فراق را با دیدار و گاهی اندوه فقر را با بشارت و گاهی اندوه را با دلداری حضرت حق، درمان نموده است .
۶ . در دیدگاه قرآن، ترس دو نوع است ; ترس پسندیده و ترس ناپسند ; ترس پسندیده، همان ترس از خداوند و عدالت اوست که منجر به اصلاح رفتار میشود; (انفال/۲) و ترس ناپسند، اضطرابی شدید با علت مشخصی است که تسلط بر نفس را از بین میبرد و باید با آن مبارزه شود; (احزاب/۱۰ و ۱۱) .
۷ . از نظر قرآن دو نوع خشم وجود دارد; خشم مفید و متعادل و خشم مخرب و نابهنجار ; خشم متعادل، راهی برای رسیدن به هدف در مواقع لزوم است و خشم مخرب را باید درمان کرد . قرآن با توصیه به صبر و پاسخ گویی با عمل نیک و با وعده بهشت و پاداش اخروی، به وسیله سفارش به بخشش و عفو، یادآوری قدرت و خشم خداوند و … به درمان بیماری سلامتی سوز خشم و عصبانیت پرداخته است . که به ترتیب در سوره شوری، آیه ۴۳، فصلت، آیه۳۴، آل عمران ، آیات ۱۳۳ و ۱۴۳، شوری، آیات ۳۶ و ۳۷ و نور، آیه ۲۲ بیان شده است .
۸ . در قرآن به سه نوع از مکانیسم‌های دفاعی – روانی اشاره شده است که عبارتند از: فرافکنی (منافقون/۴)، دلیل تراشی (بقره/۱۱ و ۱۲) و واکنش سازی (بقره/۲۰۴ و ۲۰۵ و منافقون/۴) .
۹ . در فرهنگ قرآن یکی از راه‌های مؤثر و اساسی روان درمانی، استفاده از مواعظ و اندرزهای قرآنی است; (یونس/۵۷) .
۱۰ . در روش روان درمانی قرآنی، ایمان، تولید امنیت درونی و آرامش مینماید; (انعام/۸۲ و رعد/۲۸) .
۱۱ . یاد خدا، آرام بخش دلهاست ; (رعد/۲۸) .
همچنین بخوانید : چگونه گذشته‌هاي تلخ را فراموش کنيم و سه فاکتور اصلی رضایت از زندگی
خلاصه مقاله :
- شخصیت: مؤمن (۳ درجه)، کافر (قفل ذهن)، منافق (دوگانگی)
- اندوه: درمان با دیدار، بشارت، دلداری الهی
- ترس: ۲ نوع: پسندیده (خدا)، ناپسند (اضطراب)
- خشم: ۲ نوع: مفید (متعادل)، مخرب (درمان: صبر، نیک‌گویی، بهشت، بخشش)
- مکانیسم‌های دفاعی: فرافکنی، دلیل تراشی، واکنش سازی
- روان درمانی: مواعظ، ایمان (امنیت و آرامش)، یاد خدا (آرامش دل)
- نکته: قرآن به سلامت روان اهمیت می‌دهد و راه‌های ارتقای آن را ارائه می‌کند. ایمان نقش اساسی در سلامت روان دارد.
