همه چیز درباره روش آموزشی مونته سوری
مونته سوری نوعی رویکرد و روش جامع آموزشی با قدمتی بیش از یک قرن است که مبنای کار با کودک را اصول حاکم بر رشد طبیعی و نیازهای فردی هر کودک قرار می دهد. آموزش کودکان به روش مونته سوری در بسیاری از کشورهای جهان متداول است.
خانم “ماریا مونته سوری” نخستین پزشک در ایتالیای قرن نوزدهم بود که با بکارگیری روش ” مشاهدۀ علمی “و پژوهش بر ساختارهای ذهنی – روانی کودکان در فرآیند رشد، رویکردی را پایه ریزی کرد که در آن “ذهن جاذب” کودکان ۲٫۵ تا ۶ سال از مناسب ترین محیط برای پرورش و شکوفایی بهره مند شود.
در محیط مونته سوری کودکان با دسترسی به مواد و ابزار کاربردی خاص، نخست از راه حواس و سپس با تفکر ، ویژگی های جهان پیرامون خود را تجربه و کشف می کنند و همزمان با در اختیار داشتن تجهیزات مناسب مهارت های علمی زندگی را تمرین کرده و از زندگی و یادگیری در خانۀ خود لذت میبرند.
دکتر ماریا مونته سوری معتقد است آموزش کودکان بهتر است حتی الامکان از ۲٫۵ سالگی شروع شود و به نیازهای کودکانه و حیاتی آنها در قالب انجام فعالیت هایی که زندگی طبیعی را به کودکان تداعی می کند توجه شود. در کلاس مونته سوری کودکان ۲٫۵ تا ۶ ساله در یک کلاس هستند و در کنار هم می آموزند. این امر به هم آموزی آنها کمک می کند و در ضمن کودکان می آموزند چگونه با دوستان بزرگتر و کوچکتر از خود رفتار کنند و روابط اجتماعی آن ها را پیشرفت می دهد.
وسایل مونته سوری به گونه ای طراحی شده اند که هر فعالیت روند منطقی و منظمی را دنبال می کند و علاوه بر اینکه هر وسیله مفهومی معین را به کودک می آموزد اهداف غیر مستقیمی را نهفته دارد که پیش نیاز تمرینات پیشرفته تر است. در ضمن در بیشتر وسایل کنترل خطا وجود دارد تا خود کودک در آخر تمرین درست یا نادرست انجام دادن تمرین را بررسی کند.
تمامی وسایل در محیط کلاس مونته سوری در سایز کودک است و کودک قادر به انجام فعالیت هایی است که بزرگترها همانند آنها را انجام می دهند.
محیط کلاس مونته سوری کاملا آرام است و کودکان می آموزند که باید به حقوق دیگران احترام بگذارند. ولی در عین حال هر کودکی می تواند آزادانه در کلاس به تکرار فعالیت مورد علاقه خود که قبلا آنرا آموخته مشغول شود. البته حدود آزادی کودک در کلاس را آموزگار باید معین کند.
نقش آموزگار در این روش آزاد گذاشتن هر کودک در آموختن است. در اصل در این روش آموزگار بیشتر جنبه یک مشاهده گر است تا چه از لحاظ علمی و چه از لحاظ نظری خصوصیات فردی هر کودک را مورد مطالعه قرار دهد و بطور غیر مستقیم او را هدایت کند. به زبان دیگر معلم مونته سوری باید بطور غیر مستقیم آتش و التهاب کودک برای آموختن را دامن زند.
در طول کلاس مونته سوری آموزگار نقش مهمی را بازی میکند. او نباید اصرار کند که کودک تمرینات را تکرار کند یا نباید کاری کند که کودک احساس کند که نمیفهمد یا تمرینات را اشتباه انجام داده. مربی زیاد مشاهده می کند چون فقط زمانی که مربی مشاهده میکند میتواند متوجه نقص های کودک شود و آن زمان است که می تواند او را راهنمایی کند.
همچنین بخوانید : خانوادگی سر جلسه امتحان! و تقویت املایی دانش آموزان ضعیف
اهداف کلی که در تمرینات مونته سوری وجود دارند عبارتند از:
نظم: وجود نظم و رسیدن به این نظم، کودک را به حس آرامش میرساند و باعث می شود بیشتر و سریعتر پیشرفت کند.
هماهنگی: تمرینات باعث هماهنگی حرکات و کنترل ماهیچه های کودک می شود.
تمرکز: کودک برای رسیدن به آرامش احتیاج به تمرکز دارد. این تمرینات تمرکز کودک را برای انجام درست کار بر طبق الگویی که باید انجام دهد بالا میبرد و باعث رسیدن کودک به آرامش می شود.
استقلال: این تمرینات حس استقلال و عدم وابستگی را در کودک گسترش میدهد و از این حس استقلال به حس لذت و رضایت می رسد که موجب تقویت حس اعتماد به نفس در او میشود.
نکته مهمی که در روش مونته سوری باید به آن توجه شود این است که در این روش هر کودک بر اساس توانایی های فردی خود پیشرفت می کند.
فعالیت های آموزشی مونته سوری به پنج گروه تقسیم می شود:
۱ – زندگی عملی،
۲- فراگیری آگاهانه به وسیله ی حس ها،
۳- هنر تکلم،
۴- ریاضیات و شناخت زمین،
۵– موضوع فرهنگی
قیاس و تضاد در روش مونته سوری و روش سنتی
کودکان در روش مونته سوری می آموزند به شکل گروهی و مستقل فعالیت کنند. آن ها به دلیل تشویق در تصمیم گیری از دوران اولیه ی کودکی قادرند بسیاری از مشکلات و مسایل خود را حل کنند. در عین حال این کودکان حق انتخاب ویژه برای ارایه ی فعالیت و مدیریت زمان دارند. آن ها تشویق می شوند ایده ها را تغییر دهند و با دیگران آزادانه گفت و گو کنند. مهارت آنان در شریک شدن سبب هماهنگی شان با روش های جدید می شود. برنامه های مونته سوری بر پایه ی خود محوری است، نه فعالیت های رقابتی. کمک به توسعه تقویت ذهنی و اعتماد در قالب و تغییر دیدگاه های مثبت در مقایسه ی روش مونته سوری با سایر روش‌ها ملموس است.
آموزش سنتی
۱ – تاکید بر دانسته‌ها و توسعه‌ی اجتماعی
۲– غالب و فعال بودن معلم، تابع بودن کودکان
۳– ایجاد انضباط اجباری و از طریق انگیزه های بیرونی اتفاق می‌افتد
۴– آموزش فردی و گروهی هماهنگ با آموزشهای بزرگ ترها انجام می شود.
۵– گروه‌ها حسی هستند.
۶– بسیاری از آموزش‌ها به وسیله ی معلم و بدون تشویق به همکاری شکل می گیرد.
۷– انتخاب دوره های تحصیلی برای کودکان با توجه بسیار کم به توانایی و حضور کودکان
۸– کودک به وسیله ی معلم راهنمایی شده و ایده می گیرد.
۹– کودکان فرصت محدودی برای کار ویژه ای که به آن ها سپرده می شود دارند.
۱۰– گام های آموزشی به وسیله ی گروه ها و یا معلم هماهنگ می شوند.
۱۱– اگر کلیات کار درست باشد، نکته های اشتباه به وسیله ی معلم مناسب سازی می شود.
۱۲– آموزش تقویت برونی توسط عادت بازگویی و تشویق و تنبیه شکل می گیرد.
۱۳– برای گسترش حواس ابزار محدود وجود دارد.
۱۴– تاکید کمی بر روی مراقبت از خود و بهداشت
۱۵– کودکان برای خود وکیل یا نماینده انتخاب می کنند و تشویق می شوند بر جای خود بنشینند و در جلسه های گروهی تنها شونده باشند.
۱۶- حضور والدین نه بر اساس شرکت در پروسه ی آموزشی است، بلکه بر اساس قاعده های تعیین شده عمل می کنند.
آموزش مونته سوری
۱ – تاکید بر داشته های علمی، پایه ها و توسعه ی اجتماعی است
۲– نقش معلم است – کودکان در آموزش فعال و شریک هستند
۳– محیط و روش، مشوق انضباط درونی است
۴– آموزش فردی و گروهی، هماهنگ با تمایلات هر دانش آموز و متناسب با روش ها انجام می شود.
۵– گروه های متفاوت سنی با هم حضور دارند.
۶– کودکان به آموزش و همکاری و کمک به یک دیگر تشویق می شوند.
۷– انتخاب کار به وسیله ی خود کودکان با توجه به توانایی و حضور کودکان
۸– استفاده از عقیده های خود کودکان برای استفاده از ابزار آموزشی
۹– کودکان به اندازه ای کار می کنند که پروژه ی انتخابی آن ها لازم دارد.
۱۰– کودک، گام های آموزشی را با اطلاعات درونی خود هماهنگ می کند.
۱۱– کودکان به نقاط ضعف خود با بررسی مجدد ابزار پی می برند.
۱۲– آموزش تقویت درونی کودکان به وسیله ی گفت و گو درباره ی فعالیت ها و احساسات درونی خویش (خودتشویقی) شکل می گیرد.
۱۳– برای گسترش حواس ابزارهای چند لایه وجود دارد.
۱۴– سازمان دهی برنامه برای مراقبت از خود و بهداشت شخصی و عمومی
۱۵– کودکان می توانند در جای مناسب کار کنند، به اطراف حرکت کنند، در صورت لزوم صحبت کنند، در کارهای گروهی نظر بدهند و در انضباط و اداره ی کلاس هم کاری کنند.
۱۶– سازمان دهی برنامه ی والدین برای تفهیم فلسفه ی مونته سوری و شرکت آن ها در پروسه ی آموزش انجام میشود.
خلاصه مقاله :
- یادگیری با فعالیت و حس در محیطی آزاد و مستقل.
- رشد مهارت‌ها، استقلال، اعتماد به نفس و علاقه به یادگیری.
- مناسب برای سنین ۲٫۵ تا ۶ سال.
- مزایا: رشد همه‌جانبه، علاقه به یادگیری، استقلال، حل مسئله، آمادگی برای مدرسه.
- معایب: هزینه بالا، نیاز به مربی مجرب، نامناسب برای برخی کودکان.
